Saturday, May 19, 2012

Sekeda ari Chunto Karang Belalau PMR

Karang Belalau Gambar Tunggal

Chunto 1
Tanya: Peratika gambar di baruh enggau silik. Beri penerang nuan senentang Pemanah kitai bemain enggau besenam



Chunto 2
Tanya: Peratika gambar di baruh tu enggau silik.Tulis karang senentang enggau pengerusak betebangka  kayu enggau berumpangka kampung

Friday, May 18, 2012

Karang : Chara Nulis Paragraf Pemuka

 Chara Nulis Paragraf Pemuka


1. Paragraf pemuka tu nyadika ‘pala’ tauka ‘pun’  lalau karang ti ditulis. Pemacha ulih meragamka pekara ti     
    ditulis ari paragraf pemuka nya tadi.


2. Pemuka patut ditulis enggau manah lalu ulih narit pemacha laban pemuka tu nentuka karang kitai tu nyaut 
    tanya, tauka enda nitihka tanya, tauka rari ari topik.


3.  Paragraf pemuka patut ditulis enda kelalu panjai. Kebuah pia, enggaika nyadi paragraph isi karang.


4. Pemuka ditulis ba siti paragraf aja.





Chunto Tanya:  Industri dagang temuai majak beguna ba pemansang menua kitai. Beri chara dikena ngemajuka dagang temuai.

Chunto (1) Paragraf pemuka:
            Industri dagang temuai endang beguna ba ngemansangka menua kitai tu. Kebuah pia, industri dagang temuai tu siti ari jalai ngulihka penatai pemisi ngagai menua kitai. Ari penatai pemisi ti mayuh tu, mayuh projek-projek ngemansangka menua lalu meri pengelantang ngagai rayat. Nya alai, industri dagang temuai tu patut dikemajuka ari diatu.



Chunto (2) Paragraf pemuka:
            Nemu enda kita pasal industri dagang temuai tu amat beguna dalam ngemansangka menua? Siti ari tuju industri dagang temuai tu iya nya mantu nikika penatai pemisi menua kitai. Asil ari penatai pemisi tu mih ti dikena ngaga pemansang enggau meri pengelantang ngagai rayat. Nya mih, industri dagang temuai tu patut dikemajuka ari diatu.


Tanya ke lain :
Duit amat beguna ba pengidup kitai mensia. Nya alai kitai patut ngeririka diri besimpanka duit. Beri penemu nuan senentang pemanah besimpanka duit.
Chunto Paragraf: Ulih ngambi ayat ba tanya.
                  Duit amat beguna ba pengidup kitai mensia. Enda ngira besai tuai, duit endang beguna amat. Kitai patut ngeririka diri besimpanka duit. Ari peneleba tu mih kitai ulih besimpanka tu lalu dikena dudi hari. Kebuah pia, mayuh pemanah kitai besimpanka duit ari diatu.
                     
             

Monday, May 14, 2012

Karang : Nembuka Cherita

Penerang:

  1. Karang tu siti ari bansa karang cherita.
  2. Tanya ba karang ti bansa tu iya nya dipinda nembuka cherita. Pun ayat diberi lalu dipinta nyambung cherita nya.
  3. Isi cherita patut manah.
  4. Jalai cherita ti bisi klimaks
  5. Bisi ngundan:  Watak, latar (tempat, maya), jalai cherita nyadi, pengudah cherita enggau ajar manah.
  6. Gaya nulis ti kreatif
  7. Anang nulis pekara ti enda lojik.

Chunto tanya:
Gaga cherita nuan bepun ayat ti baruh tu,
"Aku enda nemu dini endur aku diau. Aku nyerauh minta tulung.........." .

        Aku enda nemu dini endur aku diau. Aku nyerauh minta tulung ngambika bisi orang ninga. Tang lalu enda didinga orang. Kaki enggau jari endang udah kena tanchang. "Bakani mih aku ngelepaska diri?Mati mih enda majak bakatu" Aku bejaku dalam ati.

        Aku tu ke bendar udah ditangkap orang jai. Sida tu ngurung aku dalam bilik ti petang sereta kamah. Siku pan enda mih sida tu dikelala. Siku ari sida iya nya indu. Taja pan ditangkap, aku enda diperinsa tang semina ditanchang kaki jari.

        Peda aku hari nyau jau lemai. Siku ari sida nya ngasuh aku betalipaun enggau apai. Nemu nya sida minta duit RM100 000 dikena begantika aku ti udah ditangkap sida tu. Aku maya nya nyau enda tepansutka jaku lalu ngasuh apai nyediaka duit ti dpinta orang jai nya. Apai dipinta nyediaka duit dalam tiga hari. Enti enda, aku deka dibunuh sida.

        Nitihka semaya, apai lalu mai duit nyampau ke dipinta. Tang apai pintar. Iya bisi mai polis maya nya. Polis enda ngayanka diri maya nya. Bala polis udah nyubuk tempat tu. Benung siku orang jai nya ngambi duit, seraya maya nya nerais ketuai polis minta orang jai nya nyerah diri. Tang orang jai nya lalu ngelaban. Bala polis betimbak ngelaban orang jai nya. 
       
         Dua iku orang jai kena timbak lalu mati tekalanya. Siku agi ngelarika diri tang mujur ditangkap udah nya. Polis lalu ngiga aku dalam bilik. Aku baru nemu diri lepas ari nyawa baya. Aku lalu dibuka tanchang sereta dibai ke sepital. Udah diberi ubat lalu gerai, aku pulai ke rumah.

        Nya mih ngujungka aku jera bejalai kediri ba tempat ti puang. Kebuah ti enda mending jaku pesan apai indai mih pekara tu nyadi. Ngelamatu mih apai enggau indai mesan  ngasuh mindah mesti bisi orang enggau. Udah tu badu aku bejalai kediri. Enti mindah, aku seruran bisi kaling enggau bejalai.



Friday, May 11, 2012

Karang : Pejuraika Penemu Diri

Pengajar  endang megai tanggung pengawa ti besai dikena ngemansangka  nembiak sekula. Pejuraika penemu nuan senentang pekara di atas.

               Pengajar disemaka apai indai di sekula. Pengajar nganti tempat apai indai di sekula. Pengajar di sekula endang beamat-amat ngajar nembiak nyentukka sida pandai. Enti dikira, mayuh agi nembiak begulai enggau bala pengajar enti dibanding begulai enggau apai indai. Pengajar tu ukai semina ngajar nembiak ba kelas tang ba luar kelas mega bisi tanggung pengawa sida ngagai bala nembiak.
               Bisi orang madah, ulah enggau pendiau nembiak bepanggai ba ajar enggau lalau ti diberi pengajar. Tu endang amat. Bala pengajar  seruran neritka atur  ba sekula. Tiap iku nembiak sekula ti belajar sigi enda tau enda nitihka atur sekula ti udah ditetapka enda milih bulu. Nembiak sekula diririka pasal nyaga disiplin diri. Ari disiplin ti manah tu mih nembiak sekula ulih mujur ba peresa lalu ulih nyapai juluk ati diri.
               Nembiak sekula patut beterima kasih ngagai pengajar. Pengajar di sekula enda ngetu-ngetu ngiri penemu ngagai nembiak bisi. Penemu ti diajar pengajar tu mih ti ulih ngasuh nembiak pas peresa enggau manah. Kebuah pia, nembiak tu mih ti nganti orang ke maya hari tu. Sida tu ila engka nyadi pengajar, lutur, polis, indu misi enggau mayuh agi ke bukai. Pemujur orang ke diatu pan bepun ari pengajar. 
             Ba pengawa luar mega, pengajar ngembuan tanggung pengawa ti besai reti ngagai nembiak. Ambika chunto ba pengawa bemain ping pong, nembiak ari ti enda nemu bemain ulih nyadi pemain ping pong ti nyulut ba dunya. Pia mega, nembiak ba sekula diajar nyadi ketuai.  Nyadi sekeda pengawa tu enda diajar apai indai. Kitai beruntung laban pengajar. Sida ukai semina nulung apai dalam ngajar bala anak tang lebih agi ari nya.
         Nya mih pengajar besai bendar tanggung pengawa ngagai nembiak. Tang apai indai enda ulih nyerahka semua pengawa ngajar anak ngagai bala pengajar. Ti pekara tu nyadi, nembiak enda ulih mujur enti semina bepanggaika pengajar aja.

Tuesday, May 8, 2012

Bagi B: Karang Belalau

Peratika enggau silik gambar di baruh . Tulis karang senentang guna aktiviti lumba enggau main ba sekula

Jaku Kelaung

Jaku Kelaung

Penerang:
Jaku kelaung tu siti ari leman jaku ti dibungkur jaku sempama. Jaku tu endang dikena kitai Iban besehari-sehari. Tu ngayanka kita chukup siru, bisi pemanah basa enggau ngena jaku kelaung tu ngambika ngelaung utai ti tau nganu nyawa.


Chunto Leka jaku Kelaung

1.    Ribat

Reti: orang indu ti ngandung


Chunto ayat:

Bini Anggat ti ngandung anak keterubah tetenguk deka makai salai rusa.



2.    Utai ke terebai

Reti:  burung pipit ti ngachau padi/ pulung.

Chunto ayat:

“Padi kami taun tu balat  amat dikachau utai ke terebai” ku Nabau madahka tuai rumah.


3.    Telih

Reti: padi ke balat diempa chit.

Chunto ayat:

“Nadai penyadi kitai menyanak taun tu. Udu amat padi telih di umai din.” Ku Indai Kui madahka anak iya.


4.    Baju

Reti: sakang tauka puchau dikena nyaga tubuh diri ari pengaruh ti tau munuh

Chunto ayat:

Enti baju enda tebal, anang enggau orang mindah jauh enggaika bulih penusah



5.    Beranchau
Reti: bechara

Chunto ayat:

Bala kitai di ulu tebilang bendar ba pengawa beranchau. Nadai tau begulai manah enggau pangan diri.


Sekeda ari Jaku Kelaung ti bukai

1.    Chelap
Reti: lama udah enda begulai enggau laki


2.    Ngaru
Reti: gatal


3.    Nawang
Reti: umai ke enggai tumbuh padi laban taun udah lanjur


4.    Kenyap
Reti: Mimpi


5.    Beganti
Reti: bebini tauka belaki baru


6.    Rumbau
Reti: Nadai anak/enda belaku tauka bebini




Monday, May 7, 2012

Entelah

Begiga Entelah

1. Rengayung nebah terentung,
   Anang abup, abub!
   Ila buah tamang checinang mansau begenarau.


   Menua iya: Menua kitai menua iya,
                     Menua antu menua Petara.

   Ulu lungga: Gelung kerungan
   Lalai iya : Terung pitan.



2. Tekuyung nanjak wung,
    Tumbung mansau chechinang.
    Sirut kesuh, sirut kesuh,
    Peda ngelegua baka asap api pengerang.

   Menua iya: Di tabung buluh betung,
                    Endur tedung nyengkilung ngangkut sarang.
                    Di peti sarang besi api,
                    Sukat nyai mau rerendang.

                    Ulu Lungga: Tulang kesindap
                    Lalai iya : Orang nginsap



3. Aki Engkik seduai Ini Engkik,
    Diau ba pelabuh beruai bilik,
   Makai Aki Engkik, ku Ini Engkik.
   Au, Ini Engkik, ku Apai Engkik.
   Tama Aki Engkik ke bilik.
   Kini ke nuan kitu, ku Ini Engkik,
   Nyin asi agi tinggal di ruai.


   Menua iya: Dalam ai, begulai enggau reni Raja Baya,
                    Di lubuk dalam begulai enggau kereman Raja Gumba.

      Ulu Lungga: Iban Ngaga Entaya
      Lalai iya : Ikan Tama Enselua


4. Ni dek apai uchu laki Endu?
   Tu sawa enggi aku ular sudu,
   Nadai pala nadai iku.
   Bisi nya ulih nuan,
   Ambi ka Jelapi Manang Megu,
   Datai din ila lalu galika di linti,
  Tikai bembai sapar rampu,
  Gagaka pedara lima piring telu,
  Tenchang di pala palu di pegu.
  Udah nya peda gamal iya tak rintu-rintu,
  Baka gamal Antu Buyu,
  Penunang bini orang.

  Idup aku apai,
  Gaga aku uchu.
  Dinga ada landu serebana munsuh di Ulu Kantu,
  Pagi mati lemai layu,
  Parai beduju rebah telentang.

   Menua: Di emperan madang ridan,
               Endur Kayan belaban beasur batak,
               Di tanjung pungga lesung,
               Dinga betekaung inggar baketerak.

Ulu lungga: Batang buluh pengerindu
Lalai iya : Orang Ngambuh Duku

Sunday, May 6, 2012

Karang Belalau 2012

Karang belalau siti ari tanya ba PMR. Tanya tu ngundan 20 Mark. Iya ditanya ba Keretas 2.

Chunto Tanya Karang Belalau.

Peratika enggau silik gambar di baruh tu. Udah nya, tulis karang senentang enggau Profesion ti besai guna ba menua kitai. (20 Mark)



Friday, May 4, 2012

Karang - Dimensi Diri

Nuan dipinta nulis karang ti nyeritaka penemuai ngagai siti tempat di Malaysia.
Tulis karang nuan.



Pekara ti ditulis/dicheritaka
ü          *    Kemaya nemuai
ü          *    Sebut nama tempat ti dilawa
ü          *    Sapa ti enggau nemuai
ü          *    Ni pengelama nemuai
ü          *    Nama tuju penemuai nya
ü          *   Nama pengangkut ti dikena
ü          *   Nama aktiviti ti dikereja lebuh nemuai
ü          *   Nama pekara ti balat ngerinduka ati
ü          *  Ni asai nuan lebuh udah nemuai kia

Chunta Karang

               Peremisi sekula ujung taunt u tadi, aku bisi nemua ngagai siti tempat ti tebilang. Nyadi tempat tu iya nya menua Miri. Menua Miri tu digelar mega Menua Minyak. Kebuah pia, iya nyadi tempat ngeluar minyak ba Sarawak.
               Aku enda kediri nemuai ke Miri. Orang ti sama enggau iya nya madi tuai aku, Martin enggau aya aku empu ti benama Jubang. Apai enggau indai enda enggau nemuai maya nya laban agi kiruh betanamka sawit.
               Kami ti nemuai ke Miri semina tiga hari aja. Kebuah pia, aya Jubang enda ulih lama ngambi pemisi. Iya gawa nyadi lutur ba Sepital Limbang. Kurang lutur di Limbang nya iya enda diberi orang pemisi lama. Tuju kami nemuai endang udah semaya aya Jubang ngagai aku. Iya endang deka mai kami meda pemanah menua Miri. Aku pan gagit ati laban ti empai kala ke Miri. Tu keterubah iya dalam 15 taun udah idup. Tambah mega, aya Jubang madahka diri deka ngelantang ati ari mayuh pengawa ba sepital din.

               Hari keterubah kami raun ba Miri iya nya ngagai E-mart. Siti kebuah palan tu mayuh orang laban rega barang ti murah. Ukai kitai orang Malaysia aja ti bebeli barang ditu tang orang brunei mega sama bebelika barang tu. Amat maju tempat tu. Kami tiga bisi meli gari kediri empu. Aku meli baju Liverpool enggau beg sekula.

               Udah nya, nyau muak ke lemai, kami tiga bejalai ba Tanjung Lobang. Tu siti tempat memarin. Mayuh orang udah bisi dia maya kami datai. Rami menua tu ditu. Macham pupu bansa bisi.Kami tiga bisi ga enggau orang mandi enda lama. Udah nya kami lalu belelak ke hotel. Hotel endur kami diau iya nya Hotel Mega.
               Pagi siti, kami tiga ngagai tempat nupi baya di Baram. Datai ba tempat nya orang dia benung meri baya makai. Aku sempat ngambi gambar baya benung negam siku manuk. Nyau gelesi meda ulah baya tu. Tambah mega mayuh baya ti bebesai ditu. Pengelama kami tiga ditu nyau nya datai ke tengah hari. Udah nya, kami merarau ba kedai makai ba sebelah pasar Miri. Aku enda ingat agi tempat nya.Muak ke lemai, kami tiga ngeraun pasar Miri. Aku sempat begambar ba Canada Hill. Rindu sereta gaga amai ati laban bisi pengingat ba menua Miri.

               Hari ketiga kami lalu mulaika diri ke Limbang. Datai di rumah aku nyerita semua pasal penemuai ngagai Miri. Aku berasai lelak tang gaga laban semua tempat ti dilawa endang ngasuh ati rindu. Aku besemaya ngagai apai enggau indai deka belajar bebendar. Udah nya bulih gaji besai lalu mai seduai nemuai ngagai tempat ti tebilang ba dunya.

Thursday, May 3, 2012

Karang Bejaku ba Mua Mayuh

Karang bejaku ba mua mayuh

Tanya: 
Pengajar kelas kita deka betukar gawa ngagai sekula bukai. Nuan dipinta bejaku maya Pengerami Beserara enggau Pengajar. Tulis teks jaku nuan nya.

Isi Jaku
1.  Madahka diri berasai rugi baka bala anak itik ti ditinggalka indai sida iya
2.  Meri terima kasih ke pengawa ti udah dikereja iya.
3. Pemanah iya tetap dikenang.
4. Ngajihka iya mujur sereta lantang gawa ba endur baru.


Chunto karang

            Selamat lemai ngagai bala ti bisi datai semua. Tabi pengajar ti dipebasaka sereta enggau semua kitai sekelas ke bisi ditu. Lemai tu kitai ngatur pengerami beserara enggau Pengajar Lily. Pengajar Lily deka betukar gawa ngagai sekula bukai. Sekula baru pengajar Lily iya nya SMK Sri Aman.

            Nyadi nitihka padah sebedau tu, pengajar Lily endang berat ati deka ninggalka kita semua. Iya pindah ketegal ti nitihka laki iya. Laki Pengajar Lily udah ditiki pangkat nyadi Pemesai Polis ba Balai Polis Sri Aman din. Taja pia, anang ga kita tusah ati laban menua Sri Aman tu enda ga jauh endar.

           Aku ngarika kami sekelas madahka diri agi rindu begulai enggau pengajar Lily. Sekumbang tiga taun ti ngajar ditu, kami berasai lantang sereta ngasaika Pengajar Lily tu baka indai kami empu. Kami ngasaika diri rugi baka bala anak itik ti ditinggalka indai sida iya. Tang bisi mega pengajar Lily mesan anang enda belajar bebendar lalu enda ngira sapa orang ti ngajar ila.

            Pengajar Lily endang nyadi pengajar kelas kitai kenyau ari tiga taun ti udah. Kami meri besai terima kasih ke pengawa ti udah dikereja pengajar Lily. Ba aku empu, pengajar Lily kala nganjung aku ke sepital lebuh maya pedis perut bulan tiga tu tadi. Pengajar Lily endang enda kala madah enggai enti kitai bisi minta tulung. Budi pengajar Lily enda alah dipadahka ditu. Kitai semua sama nemu mih pengajar Lily. Endang puang mih kitai ila ditinggalka pengajar Lily.

            Enggau tu mega, ngarapka kitai sekelas anang enda ingatka pengajar Lily. Pemanah pengajar Lily tetap dikenang taja pan iya pindah ke sekula bukai. Budi pengajar Lily ngelamatu endang enda ulih kami balas ngena duit ringgit. Sama-sam mih kitai sekelas belajar bebendar ulih ulih masuk ngagai university. Tu ulih ngagaka ati pengajar Lily.

            Ba tempat baru ila iya nya SMK Sri Aman, kami ngajihka pengajar Lily mujur. Kami ngarapka pengajar Lily lantang gawa. Taja pan tempat nya baru tang arapka pengajar Lily ulih jampat begulai enggau orang din.

            Ke pengujung iya, lemai tu nyadi ke tanda kitai beserara enggau pengajar lily. Pegila iya deka mupuk ngena bilun ke Kuching. Ari Kuching bisi laki iya ngimpa din. Tu mih ke penudi iya kita begulai enggau pengajar Lily. Enti bisi salah kami sekelas, ngarapka pengajar ulih ngampunka penyalah kami. Nya aja. Terima kasih




Tanya bukai pasal Karang bejaku ba Mua Mayuh

  1. Nuan deka bejaku ba mua mayuh serimbai enggau Hari Pengajar ti deka datai. Topik nua iya nya “Kebuah kitai patut ngerami Hari Pengajar”
Tulis teks jaku nuan nya

  1. Sekula nuan benung ngatur kimpin meresika kandang sekula. Nuan ngarika kita sekelas ba pekit bejaku ba mua mayuh. Topik nuan iya nya “Chara Nyaga Pemeresi Sekula”

  1. Diatu kes Denggi majak nyadi. Nuan dipinta bejaku ba mua mayuh senentang enggau  jalai nagang nyamuk Aedes betelu. Tulis teks penuh jaku nuan nya.

  1. Kelab Pemansang Jaku Iban di sekula nuan bisi ngatur pekit bejaku ba mua mayuh. Nuan deka bejaku ba mua mayuh enggau topik “Chara ngemansangka jaku Iban ba sekula”. Tulis teks jaku nuan.

  1. Nuan udah dipinta kepala pengajar bejaku ba mua nembiak bukai laban ti udah bulih pemutus peresa ti pemadu manah. Karang teks jaku nuan nya pasal jalai nuan bulih pemutus peresa ti manah nya.